Medicijntekorten

Medicijntekorten, wat doen zorgverzekeraars eraan?

Zorgverzekeraars maken zich al langere tijd grote zorgen over de medicijntekorten. Over de gevolgen van deze tekorten voor hun verzekerden die afhankelijk zijn van medicijnen en de druk die het geeft op de werkzaamheden van apotheekmedewerkers. Zorgverzekeraars zetten daarom continu stappen om tekorten tegen te gaan en de kans op tekorten te verkleinen. Om tot duurzame oplossingen te komen, doen zorgverzekeraars een dringend beroep op andere partijen, zoals apothekers en het ministerie van VWS, om dit probleem ook gezamenlijk verder aan te pakken. Zorgverzekeraars zijn bereid om hierin het voortouw te nemen op voorwaarde dat iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Om dit te kunnen doen is een eenduidig en compleet beeld nodig van alle (dreigende) tekorten. Zorgverzekeraars pleiten voor één verplicht en onafhankelijk meldpunt waar alle betrokken partijen gelijktijdige informatie over (dreigende) tekorten kunnen inzien en waar nodig kunnen ingrijpen.

Herhaalde oproep voor centraal meldpunt

Al langere tijd pleiten zorgverzekeraars voor een onafhankelijk, verplicht en centraal meldpunt voor medicijntekorten dat voorraden dagelijks monitort. Dit helpt zorgverzekeraars om te zien hoeveel medicijnen er zijn, om vroegtijdig te signaleren als er een tekort dreigt en daarop actie te ondernemen en om regionaal beter in te spelen op vraag en aanbod.
Het is namelijk essentieel dat er een eenduidig en compleet beeld van de tekorten kan worden gevormd, zodat op basis daarvan gezamenlijk gewerkt kan worden aan oplossingen. Op dit moment hanteren alle partijen een eigen bepaling en dat zorgt voor verwarring. Ook stuiten zorgverzekeraars steeds op te late, versnipperde of gebrekkige informatie.

Herhaalde oproepen aan ketenpartijen om informatie te delen met zorgverzekeraars hebben tot nu toe tot niets geleid. Terwijl zorgverzekeraars zorgplicht voor hun verzekerden hebben, lopen ze achter in de rij als het gaat om actuele noodzakelijke informatie om aan die zorgplicht te kunnen voldoen. Om deze reden heeft algemeen directeur van ZN, Petra Wormser, eind april opnieuw bij het ministerie van VWS aangedrongen op de noodzaak van een centraal meldpunt voor medicijntekorten.

Geneesmiddelentekorten zijn complex en internationaal

Geneesmiddelentekorten zijn helaas geen nieuw en ook geen specifiek Nederlands fenomeen. De tekorten hebben meerdere complexe en internationale oorzaken die op verschillende plekken in de keten ontstaan; zoals productie- en distributieproblemen. Dit concludeert ook de Algemene Rekenkamer in het verantwoordingsonderzoek 2024. Vaak is het juist een combinatie van oorzaken waardoor er een landelijk tekort ontstaat. Tekorten zijn daardoor moeilijk te bestrijden. Daarom is samenwerking tussen alle partijen in de markt van essentieel belang om medicijntekorten – zo goed als dat kan – gezamenlijk op te lossen of te voorkomen, zodat patiënten er geen last van hebben.

Preferentiebeleid

Preferentiebeleid houdt in dat een zorgverzekeraar binnen een groep van uitwisselbare medicijnen met dezelfde werkzame stof, een vergelijkbare dosering en toedieningsvorm een voorkeursmedicijn aanwijst. De zorgverzekeraar vergoedt alleen dat specifieke geneesmiddel.

In discussies over medicijntekorten wijzen meerdere partijen vaak naar het preferentiebeleid van zorgverzekeraars als belangrijke oorzaak. Daarom heeft Zorgverzekeraars Nederland diverse maatregelen genomen en zelf onderzoek laten doen.

Maatregelen en onderzoek Gupta Strategists eind 2024

Zorgverzekeraars vinden dat elk tekort is er één te veel. Daarom hebben zorgverzekeraars in februari 2024 de eerste maatregelen genomen om tekorten bij preferente middelen te voorkomen of te verkorten. Zo zijn tussentijdse prijsaanpassingen mogelijk, is er spreiding van inkoop en kunnen aanpassingen van financieel beleid plaatsvinden bij het niet nakomen van het contract. Zorgverzekeraars hebben hun bijdrage voor de levering van geneesmiddelen door de groothandels verhoogd en zijn met de groothandels bezig om de extra voorraad van preferente geneesmiddelen bij de groothandel te betalen. Daarvoor is reeds een eerste voorschot verstrekt en de groothandels gebruiken dat om de voorraden te verhogen.

Daarnaast heeft Zorgverzekeraars Nederland eind 2024 onafhankelijk onderzoek laten doen door onderzoeksbureau Gupta Strategists om nog beter inzicht te krijgen in de aard en omvang van tekorten in combinatie met het preferentiebeleid. Daarbij zijn de data van 2022 en 2023 van zorgverzekeraars onderzocht. Dit onderzoek laat onder andere zien dat er geen oorzakelijk verband is tussen medicijntekorten en het preferentiebeleid.

Tekorten niet alleen bij preferente middelen

Het onderzoek van Gupta Strategists toont ook aan dat medicijntekorten zich voordoen bij zowel preferente als niet preferente medicijnen. Preferente middelen behoren tot de meest voorgeschreven en gebruikte middelen, waardoor het logisch is dat dat medicijntekorten ook vaak in deze groep voorkomen. Daarnaast zien we internationaal dat in landen waar ze geen preferentiebeleid hebben ook medicijntekorten zijn.

Het onderzoek laat zien dat in 84 procent van deze tekorten worden de tekorten opgevangen met een product met dezelfde werkzame stof, toedieningsvorm en dosis. De patiënt krijgt dan een identiek product geleverd. Daarnaast wordt 4 procent opgevangen door dezelfde werkzame stof maar met een andere dosering of toedieningsvorm. De zorgaanbieders begeleiden in dit geval de patiënt hierbij.

Aanvullende maatregelen na onderzoek

Naar aanleiding van het onderzoek nemen zorgverzekeraars de volgende aanvullende maatregelen:

• Zorgverzekeraars laten het preferentiebeleid los bij een dreigend tekort om de markt zo ruimte te geven om te zoeken naar een oplossing. Zorgverzekeraars doen dit al, maar willen dit eerder kunnen doen. Vandaar hun herhaalde oproep voor een onafhankelijk meldpunt.
• De zorgverzekeraars hebben elk zo’n 500 tot 900 preferente middelen. Partijen betogen dat de middelen aan de onderkant van de markt kwetsbaar zijn door de lage prijs en daardoor lage marges. Het onderzoek laat niet zien dat in dit deel van de markt de tekorten groter zijn. Zorgverzekeraars monitoren wat het effect van het preferentiebeleid is bij de tekorten in deze groep. Dit doen ze onder strikte voorwaarden. Een aantal zorgverzekeraars heeft dit op eigen initiatief al uitgewerkt. Zorgverzekeraars werken hoe ze daar gezamenlijk stappen in kunnen nemen.
• Zorgverzekeraars financieren de twee weken veiligheidsvoorraad in de groothandel van preferente geneesmiddelen Deze voorraad is inmiddels in aanleg. Een extra voorraad moet het aantal tekorten verminderen, zeker kortdurende tekorten en geeft meer tijd voor een oplossing.